Hazır, sıcak geçen yaz günlerini yaşarken biraz nostalji yaşamak doğru olur diyerek sözü yazlık sinemalara getirip, bir kuşağın asla unutamadığı İzmirin yazlık güzelliklerinden bir bölüme doğru zaman yolculuğu yapmak istiyorum. Bu yazımızda Alsancak bölgesindeki yazlıklardan söz etmeye çalışacağım.
İzmirde yazlık sinemaların mahalle aralarında yer alan uygun nitelikteki arsalarda yoğun olarak görülmeye başlaması 1950li yılların başlarından itibarendir. Yaz dönemlerinde İzmiri Adana ile birlikte ülkenin en önemli iki sinema merkezinden biri yapan iki temel özellikten biri; şehrin sıcak ve kurak geçen yaz mevsiminde tipik bir Akdeniz iklimi yaşaması, diğeri ise İzmirlilerin çok sevdikleri sinema sevdasından bu sıcak mevsimde de vaz geçmemeleri ve gündelik yaşamlarında radyo ile birlikte en önemli iki eğlence aracından biri durumuna getirmeleridir.
Yazlık sinema serüveni 1960’ların ikinci yarısına geldiğinde adeta doruğuna ulaşır. Çünkü şehirde 100’ü aşkın yazlık sinema vardır ve hemen tamamı “iyi iş” yapmaktadır. Günümüzde şehir merkezinde bir karış boş arsa bırakmayan rant sevdası o günlerde henüz alevlenmemiştir ve İzmir’in hemen her mahallesinde en az bir yazlık sinema ve gençlerin top oynayacağı uygun bir arsa bulunmaktadır. Bazı semtlerde ise yazlık sinema sayısı düzineyi bulmaktadır.
Önümüzdeki yazılarda Güzelyalı, Göztepe, Karantina, Hatay, Eşrefpaşa, Bornova, Buca, Bayraklı ve Karşıyaka’daki yazlıklardan da söz edeceğim. Bu yazıda ise İzmir’in yazlık sinemalar açısından önemli bir başka semtinde dolaşacağız: Alsancak.
Alsancak semtinin önemli özelliklerinden biri; şehrin bütününü oluşturan onbir ilçe içinde en büyük alana sahip semt olmasıdır. Sanayi tesisleri bölgesi dışında kalan konutlar bölümü, yaklaşık iki milyon metrekareden büyük alana sahip olan Alsancak’ta zaman içinde çok sayıda yazlık sinemanın faaliyette bulunduğu görülür. Bu sinemaların en eskisi Gündoğdu Sineması’dır. Diğerleri gibi günümüze ulaşmayan bu sinema hizmete 18 Haziran 1945 tarihinde girer. Hizmet verdiği arsa günümüzde Eko Pub’ın karşısındaki yapı adası içindedir.
Semtin eski sinemalarından biri liman yanındaki tütün depolarının olduğu bölgede yer alan Gözümoğlu Sineması’dır. İşletmecisi olan Niyazi Gözümoğlu, 1950li yıllardaki bu sinemayı iki yaz çalıştırdıktan sonra Faikbey semtine, Anadolu Apartmanı bahçesine taşıyacak ve bu ad asıl ününü orada kazanacaktır.
Semtin önemli sinemalarından biri olan Ar Sineması, 1954 yılında Mesudiye Sineması adıyla hizmete girer. Kıbrıs Şehitleri Caddesi, 69 numara adresindeki sinema, 1961 yılında yaşadığı genişletme çalışmasından sonra Alsancakın en büyük alana sahip yazlık sineması olur ve Ar Sineması adını alır. Günümüzdeki Mahmut Esat Bozkurt Caddesi’nin tam karşısındaki alanda yer alan ve 1967 yılında bir kez daha genişletme ve de onarım gören sinema 1976 yılında tarihe karışır. Aynı adı taşıyan bir başka yazlık sinemayı ise 1940lı yılların sonunda Karşıyakada görürüz.
Karşıyaka’da benzer adlı bir ikizinin bulunduğu sinemalardan biri de Ege Sineması’dır. Ancak Karşıyaka’da bulunan 1930’lu yılların Ege Sineması kışlık bir salonken, Alsancak’ta Talatpaşa Bulvarı, numara: 45 adresindeki sinema yazlıktır. 1954 yılında faaliyete geçen ve 1980li yılların sonunda tarihe karışan sinemanın Talatpaşa Bulvarı ile 1439. Sokak köşesinde yer alan, bulunduğu alanda, günümüzde Vakıflar Bankası Şubesi’nin de faaliyet gösterdiği bulunduğu yapı vardır.
Karşıyaka’da da aynı adla benzerleri bulunan Alsancak sinemalarının bir başka örneği ise Hollywood Sineması’dır. Karşıyakada, 1950li yılların sonunda günümüzde Osmanzade Parkının olduğu yerde bulunan sinemanın adaşı olan bu sinema Hocazade Camisi’nin karşısındaki alanda yer alan ve 1950li yılların ilk yarısında hizmete giren Hollywood Sineması’nın aynı adı taşıyan bir diğer benzeri ise Güzelyalı’da, Mithatpaşa Caddesi üzerinde yer almaktaydı.
Karşıyakada adaşları bulunan sinemaların dördüncü örneği ise Ses Sineması’dır. Karşıyaka’dakinin kışlık olmasına karşın, yazlık Ses Sineması Cumhuriyet Bulvarı numara: 160 adresindedir. 1950li yılların sonu ile 1960lı yılların bu öenmli yazlık sineması, Kordon Orduevinin hemen arkasına düşen bir alanda yer almaktaydı. Burada, günümüzde aynı adı taşıyan bir apartman bulunmaktadır.
Alsancakın ellili yıllardaki önemli sinemalarından biri ise Ünüvar Sinemasıdır. Plevne Bulvarı numara 6 adresindeki sinema 1950li yılların ortalarından, 1966 yılına kadar faaliyet gösterir. Bu alanda günümüzde aynı adı taşıyan apartman bulunmaktadır. İşletmecilerinin aynı zamanda Çankayadaki Yeni Sinemayı çalıştırdığı Ünüvar Sineması önü ve çevresi o dönemlerde adeta sosyal bir merkez, toplantı alanı gibidir. Hele Beyaz Köşe adıyla bilinen ve Gündoğdu Meydanında, günümüzdeki Ziraat Bankası ile Kardeş Taksinin arasında kalan ve Talat bey tarafından çalıştırılan büfe, özellikle ayranı ve sandviçleri ile ünlüdür. Film başlama saati öncesi çıkışlarda semtin gençleri burada toplanır ve uzun uzun sohbet ederler. Gündoğdu çevresinde yapılaşma yoğunlaşıp meydan biçim değiştirince Talat bey Beyaz Köşeyi kapatır ve Bornova Sokağında meyhane işletmeciliğine soyunur. Bu arada büfeyi Hataydaki ABD Konsolosluğu konutu karşısında açarsa da bir zaman sonra orası da tarihe karışır.
O dönemlerde, yazlık sinema olmasa da Alsancakta sözü edilecek bir sinema çalışması daha vardır. Atatürk Müzesi giriş holünde kurulan bir perdede daha çok sessiz sinemadan örnekler ve özellikle de Laurel – Hardy filmleri gösterilmektedir.
1960lı yıllarda açılan yazlık sinemalardan biri Hayat Sinemasıdır. Hocazade Camiinin karşısına düşen parsel içinde, 1408. Sokak, numara 5 adresindeki sinema 1964 yılında faaliyete geçer ve 1970lerde yaşanan krizde kapanır. İzmirde aynı adı taşıyan iki sinemadan bişri Eşrefpaşa diğeri ise Bornovadadır. Bornovadaki sinema 2003 yılında İzmirin tek açıkhava sineması olarak faaliyetini sürdürmekteydi. 2007 yılına kadar varlığını sürdüren bu sinema daha sonra eğlence mekanı olur. Perdesi ise hala durmaktadır.
Aynı dönemde Alsancakın önemli sinemalarından biri Kıbrıs Şehitleri Caddesi, numara 136 adresindeki Hastürk Sinemasıdır.
Kıbrıs Şehitleri Caddesinde, Astsubay Orduevinden sonra sağ sırada yer alan ve 1968 – 1976 yılları arasında faaliyet gösteren sinemanın yerinde, günümüzde Kenet Sitesi bulunmaktadır.
Aynı bölgeye yakın bir Alsancak Sineması ise Kordon Sinemasıdır. Tütün depolarının olduğu bölgede, Kıbrıs Şehitleri Caddesi numara 140 adresindeki sinema 1968 yılında hizmete girmişse de iki yıl kadar sonra kapatılarak, yerine iş hanı yapılır.
Kıbrıs Şehitleri Caddesinin sonunda yer alan Kordon Sinemasının bulunduğu yerde günümüzde Kent Alsancak Tıp Merkezi bulunmaktadır.
Alsancak sinemaları arasında kısa zaman yer almış hatta çoğu Alsancaklının günümüzde adını dahi bilemediği sinemalardan biri de Şair Eşref Bulvarı, numara 72 adresindeki Üstün Sinemasıdır. 1960larda faaliyette olan sinema da benzerleri gibi yoğun yapılaşmanın kurbanı olarak sinema tarihimizdeki yerini alır.
Alsancakta sözünü edeceğim yazlık sinemaların son iki örneği ise okul bahçesi sinemalarıdır.
Bunlardan biri Namık Kemal Lisesi bahçesinde kurulan Dünya Sinemasıdır. 1968 yılında faaliyete geçip 1980lerin başlarında kapanan bu sinema okul bahçesinde oldukça büyük bir alan kullanmaktadır. Hemen yakınındaki ikinci okul bahçesi sineması ise Alsancak Ortaokulu bahçesinde 1970 yılında faaliyete geçen Güneş Sinemasıdır. 1982 yılına kadar faaliyetini sürdüren sinema alanında daha sonra Melih Özakat İlköğretim Okulu inşa edilir. Eşrefpaşada aynı adı taşıyan bir yazlık sinemayı ise 1960lı yıllarda görürüz.
Alsancak semtinin yazlık sinemaları arasında Kültürparkta, fuar dönemlerinde gördüğümüz çeşitli sinemaları da saymak gerekir ancak onlardan söz etmeyi başka yazılara bırakarak İzmirdeki diğer sinemalarda da buluşmak üzere sevgiyle kalmanızı diliyorum.